Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, thực dân Pháp với dã tâm dùng vũ lực hòng đặt lại ách thống trị trên đất nước ta một lần nữa. Với ý chí "thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ", toàn thể dân tộc một lòng, một dạ đoàn kết xung quanh Đảng, Mặt trận Việt Minh, nhất tề đứng lên hưởng ứng Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, quyết tâm bảo vệ đất nước với niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi cuối cùng.

Thực hiện đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, lâu dài, dựa vào sức mình là chính, với vũ khí thô sơ và tinh thần quyết chiến, quyết thắng, quân và dân ta đã lần lượt đánh bại các kế hoạch quân sự của thực dân Pháp, làm nên các chiến thắng vang dội: Việt Bắc thu đông (1947), Biên Giới (1950), Hòa Bình (1951 - 1952), Tây Bắc (1952), Thượng Lào (1953), vùng giải phóng của ta được mở rộng, chính quyền dân chủ nhân dân được củng cố, lực lượng vũ trang cách mạng trưởng thành nhanh chóng; cục diện chiến tranh ở Việt Nam và Đông Dương chuyển biến mạnh theo chiều hướng có lợi cho quân và dân ta.

Bị thất bại liên tiếp trên các chiến trường khiến thực dân Pháp dấn sâu vào thế bị động, nguy khốn. Tháng 5/1953, được sự ủng hộ của Mỹ, Chính phủ Pháp cử tướng Hăngri Nava, Tham mưu trưởng lục quân Pháp thuộc khối Bắc Đại Tây Dương làm Tổng chỉ huy quân viễn chinh Pháp ở Đông Dương. Sau khi khảo sát, tìm hiểu thực tế chiến trường, Nava đề ra kế hoạch quân sự toàn diện, được Chính phủ và Hội đồng quốc phòng Pháp thông qua ngày 24/7/1953. Nhiệm vụ trung tâm của Kế hoạch Nava là đến năm 1954, tổ chức khối chủ lực tác chiến gấp 03 lần số binh đoàn hiện có.

Giữa tháng 11/1953, bộ đội chủ lực của ta tiến lên Tây Bắc, một bộ phận sang Trung Lào phối hợp chiến đấu với Quân đội Pathet Lào. Trước tình hình đó, Nava buộc phải cho quân nhảy dù xuống Điện Biên Phủ nhằm chặn bước tiến của quân ta. Nava tập trung mọi cố gắng, với sự giúp đỡ rất lớn của Mỹ, xây dựng Điện Biên Phủ thành một tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương, "một pháo đài bất khả xâm phạm", gồm 49 cứ điểm, chia thành ba phân khu yểm hộ lẫn nhau, có cơ cấu phòng ngự vững chắc. Địch đã cho tập trung ở đây hơn 16.200 quân gồm 21 tiểu đoàn trong đó có 17 tiểu đoàn bộ binh, 3 tiểu đoàn pháo binh, 01 tiểu đoàn công binh, 01 đại đội xe tăng, 01 phi đội không quân, 01 đại đội vận tải cơ giới, với ý đồ thách thức quân và dân ta, nghiền nát quân chủ lực của ta.

Trên cơ sở nắm chắc mọi âm mưu, hành động của địch, phân tích, đánh giá tình hình một cách chính xác, khoa học; đầu tháng 12/1953, Bộ Chính trị quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ và giao cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng Tư lệnh quân đội trực tiếp làm Bí thư Đảng ủy kiêm Chỉ huy trưởng mặt trận. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị "Chiến dịch này là một chiến dịch rất quan trọng, không những về quân sự mà cả về chính trị, không những đối với trong nước mà đối với quốc tế. Vì vậy, toàn quân, toàn dân, toàn Đảng phải tập trung hoàn thành cho kỳ được"; dặn dò Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Phải đánh thắng, chắc thắng mới đánh, không chắc thắng không đánh. Với ý nghĩa đặc biệt quan trọng của chiến dịch, Bộ Chính trị và Tổng Quân ủy đã quyết định tập trung đại bộ phận quân chủ lực tinh nhuệ gồm 04 đại đoàn bộ binh, 01 đại đoàn công pháo với trên 40.000 cán bộ, chiến sĩ và với khẩu hiệu "Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng" hơn 260.000 dân công, thanh niên xung phong đã bất chấp mưa bơm, bão đạn để phục vụ chiến dịch.

Trước những thắng lợi liên tiếp trên các chiến trường và khí thế sôi sục chuẩn bị cho chiến dịch Điện Biên Phủ, tại tỉnh Long Châu Sa (nay là tỉnh Đồng Tháp), trong 6 tháng đầu năm 1954, lực lượng vũ trang và nhân dân đã mở đợt cao điểm tấn công tiêu diệt địch và thu được nhiều thắng lợi quan trọng. Tại huyện Cao Lãnh, tháng 02/1954, du kích xã Mỹ Hiệp phục kích đánh địch càng quét từ Xóm Xẻo ra Bà Minh, diệt hơn 02 trung đội. Ở huyện Tân Hồng, tháng 3/1954, du kích xã Thường Thới Tiền phối hợp với cơ sở nội ứng diệt gọn đồn An Lạc. Tại thị xã Sa Đéc, ngày 02/4/1954, một đơn vị công binh và đặc công do đồng chí Trần Chi Lăng chỉ huy đánh chìm 02 tàu, bắn hỏng nặng 01 tàu, tiêu diệt 36 tên. Tại huyện Châu Thành, từ tháng 3 - 5/1954, địa phương quân phối hợp với du kích các xã đánh 17 trận, phá huỷ 01 xe Jeep, bức rút 09 bót, diệt hàng trăm tên, thu 14 súng, nhiều đạn, lựu đạn. Trong tháng 3 - 4/1954, địa phương quân và du kích huyện Lai Vung đánh địch 04 trận, diệt 05 tên, thu 06 súng, 24 lựu đạn và 450 viên đạn.

Theo kế hoạch, ngày 25/01/1954, các đơn vị bộ đội ta ở vị trí tập kết sẵn sàng nổ súng theo phương châm tác chiến "đánh nhanh, giải quyết nhanh". Nhận thấy địch đã tăng cường lực lượng phòng ngự vững chắc ở Điện Biên Phủ, Bộ Chỉ huy và Đảng ủy chiến dịch đã thay đổi phương châm tác chiến sang "đánh chắc, tiến chắc". Đây là quyết định đúng đắn nhưng cũng gặp không ít khó khăn. Tuy nhiên, với tinh thần quả cảm, không quản ngại gian khổ, hy sinh, quân và dân ta đã tìm mọi cách vượt qua thử thách, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Sau khi hoàn thành công tác chuẩn bị, ngày 13/3/1954, quân ta nổ súng tiến công Điện Biên Phủ. Chiến dịch diễn ra thành ba đợt trong gần hai tháng:

Đợt 1: Từ ngày 13/3 đến ngày 17/3/1954, quân ta tiêu diệt gọn cứ điểm Him Lam và Độc Lập, bức hàng cứ điểm Bản Kéo, phá vỡ hệ thống phòng ngự trên hướng Bắc và Đông Bắc của tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ; mở toang cánh cửa cho quân ta tiến xuống vùng lòng chảo và khu trung tâm. Hai tiểu đoàn tinh nhuệ nhất của địch bị diệt gọn, một tiểu đoàn khác và 03 đại đội ngụy Thái tan rã. Một số lượng lớn pháo 105 ly và pháo cối 120 ly của địch bị ta phá hủy hoàn toàn, hầu hết các máy bay chiến đấu trong vùng lòng chảo đều bị ta tiêu diệt.

Đợt 2: Từ ngày 30/3 đến ngày 30/4/l954, quân ta đồng loạt tiến công các cứ điểm phía Đông phân khu trung tâm, tiêu diệt khoảng 5.000 tên địch (gồm 04 tiểu đoàn và 09 đại đội); khống chế phần lớn điểm cao phía Đông, phát triển trận địa đến sát sân bay, thắt chặt vòng vây, chia cắt, khống chế các khu vực còn lại trong tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, kiểm soát sân bay Mường Thanh, hạn chế tiếp viện của địch cho tập đoàn cứ điểm.

Đợt 3: Từ ngày 01/5 đến ngày 07/5/1954, quân ta đánh chiếm các cứ điểm còn lại ở phía Đông, diệt một số cứ điểm phía Tây và mở đợt tổng công kích tiêu diệt toàn bộ tập đoàn cứ điểm. 17 giờ, ngày 06/5/1954, pháo binh và hỏa tiễn của ta bắn dữ dội vào các cứ điểm, mở đường cho bộ binh tiến công. Tại khu đồi A1, sau khi cho nổ 01 tấn bộc phá tiêu diệt hầm ngầm địch, bộ đội ta chia làm nhiều mũi, theo các đường hào đánh lên đỉnh đồi. 17 giờ 30 phút ngày 07/5/1954, Tướng Đờ Cát cùng toàn bộ Bộ Tham mưu của tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ bị bắt sống. Ngay trong đêm đó quân ta tiếp tục tiến công phân khu Nam, đánh địch tháo chạy về Thượng Lào, đến 22 giờ toàn bộ quân địch đã bị bắt làm tù binh.

Sau 56 ngày đêm "khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt", với sự chiến đấu dũng cảm, mưu trí, sáng tạo, quân và dân ta đã đập tan hoàn toàn tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, tiêu diệt và bắt sống toàn bộ quân địch, bắn rơi 62 máy bay, thu 64 xe và toàn bộ vũ khí, kho tàng, quân trang quân dụng của địch.

Chiến thắng Điện Biên Phủ đã tiếp sức cho Đảng bộ, quân và dân tỉnh Long Châu Sa xông lên tiến công địch, bức rút, bức hàng nhiều đồn bót, giải phóng nhiều xã, ấp, quân và dân tỉnh nhà đã vượt qua muôn vàn gian khổ hy sinh và đã đi đến thắng lợi cuối cùng.

Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (07/5/1954 - 07/5/2024) là dịp chúng ta thêm tự hào về Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh, về Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại đã lãnh đạo cách mạng Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, đã giành được những thắng lợi ngày càng to lớn. Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ mãi mãi là niềm tự hào, là nguồn sức mạnh to lớn, cổ vũ toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta ra sức phấn đấu thực hiện thắng lợi Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung và phát triển năm 2011), Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Thanh Tài